ورود / ثبت ‌نام

مایعات وسیله نقلیه چیست؟

مایعات وسیله نقلیه؛ دسته‌ای از سیالات مهندسی‌شده با خواص شیمیایی، فیزیکی و گرمایشی خاص هستند که به منظور انتقال نیرو، روانکاری، کاهش حرارت، حفاظت، پاک‌سازی و پایداری عملکرد اجزای مختلف خودرو، کامیون، اتوبوس، ماشین‌آلات کشاورزی و راه‌سازی و حتی موتورسیکلت‌ها به کار می­روند. بدون این مایعات، عملکرد مطمئن، پایدار و عمر طولانی اجزای کلیدی وسایل نقلیه عملاً غیرممکن است.

بر خلاف تصور عمومی که کاربرد مایعات وسیله نقلیه را فقط به روغن موتور یا ضدیخ محدود می‌کند، طیفی وسیع از سیالات تخصصی با فرمولاسیون پیچیده نقش‌های اساسی در وسیله نقلیه ایفا می‌کنند. هر یک از این مایعات باید مطابق با استانداردهای جهانی و توصیه‌های سازنده انتخاب شود تا کارایی، امنیت و سلامت وسیله نقلیه تضمین گردد.

انواع مایعات وسیله نقلیه

ضدیخ

این سیال علاوه بر جلوگیری از جوش‌آوردن موتور در دمای بالا، با پایین آوردن نقطه انجماد، از یخ‌زدگی سیستم خنک‌کننده در سرما نیز پیشگیری می‌کند. ضمن آنکه محافظت در برابر خوردگی قطعات آلومینیومی، پمپ آب و رادیاتور و پاک‌سازی رسوبات را برعهده دارد.

ضدیخ و کولانت از جمله سیالات تخصصی در سیستم خنک‌کننده خودرو به‌شمار می‌روند که علیرغم استفاده واژگان آن‌ها به‌جای یکدیگر، از نظر ساختار و عملکرد تفاوت‌های محسوسی دارند. بررسی تخصصی این دو مایع، ارتباط مستقیمی با بهینه‌سازی عملکرد حرارتی موتور و افزایش دوام اجزای داخلی آن دارد.

ضدیخ (Antifreeze): ضدیخ یکی از مایعات وسیله نقلیه است، عمدتاً بر پایه اتیلن‌گلیکول یا پروپیلن‌گلیکول، که به آب افزوده می‌شود تا نقطه انجماد آن پایین آمده و از یخ‌زدگی مایع سیستم خنک‌کننده در شرایط سرمای شدید جلوگیری شود. علاوه بر این، ضدیخ باعث افزایش نقطه جوش آب هم می‌شود که مانع تبخیر زودهنگام مایع در دماهای بالا می‌گردد. اما ضدیخ به‌تنهایی فاقد بسیاری از افزودنی‌های محافظت‌کننده نظیر ضدخوردگی، ضدزنگ و مواد پاک‌کننده است و صرفاً نقش بنیادی در تغییر نقطه انجماد و جوش آب ایفا می‌کند.

کولانت (Coolant): کولانت در واقع محصول نهایی و آمادۀ مصرف است که اغلب از ترکیب ضدیخ با درصد معینی از آب مقطر (معمولاً ۵۰ درصد ضدیخ و ۵۰ درصد آب) و مجموعه‌ای از افزودنی‌های پیشرفته تولید می‌شود. این افزودنی‌ها شامل مواد ضدخوردگی برای حفاظت از فلزات مختلف (آلومینیوم، آهن، مس)، مهارکننده‌های رسوب و کف، مواد بازدارنده خوردگی شیمیایی و در برخی موارد رنگ‌دهنده‌های خاص جهت شناسایی است. کولانت علاوه بر جلوگیری از یخ‌زدگی و جوش‌آوردن، به‌صورت فعال اجزای داخلی سیستم خنک‌کننده را در برابر اکسیداسیون، رسوب‌گذاری و سایش محافظت می‌کند.

تفاوت‌های کلیدی:

ضدیخ ماده پایه و خام است، در حالی که کولانت یک فرمولاسیون ترکیبی و کامل شده برای مصرف مستقیم به شمار می‌رود.

کولانت دارای افزودنی‌های حفاظت‌کننده متعددی است، اما ضدیخ فاقد این مواد است و صرفاً نقطه انجماد و جوش آب را تغییر می‌دهد.

استفاده مستقیم از ضدیخ بدون اختلاط با آب و افزودنی‌ها می‌تواند به سیستم آسیب برساند، در حالی که کولانت آماده مصرف بوده و سازگاری شیمیایی و عملکردی بهینه دارد.

مایع شیشه‌شوی

شیشه‌شوی خودرو هم یکی دیگر از مایعات وسیله نقلیه است، این مایع معمولاً شامل ترکیبی از آب مقطر، مواد شوینده، الکل ست. استفاده از آب معمولی، به دلیل ایجاد رسوبات معدنی روی نازل‌ها و احتمال باقی‌ماندن لکه‌ها بر سطح شیشه، توصیه نمی‌شود. محلول‌های شیشه‌شوی صنعتی، حاوی سورفکتانت‌های غیر یونی و ترکیبات ضدباکتری هستند که نه تنها چربی و آلودگی جاده و گرد و غبار را به خوبی پاک می‌کنند، بلکه مانع رشد قارچ و باکتری در مخزن می‌شوند. وجود الکل باعث افزایش سرعت تبخیر و جلوگیری از یخ‌زدگی مدار شیشه‌شوی در زمستان می‌گردد. ترکیب هوشمندانه این مواد بر اساس اقلیم و نوع خودرو توسط مهندسان شیمی طراحی می‌شود تا بالاترین وضوح دید، کمترین خط و خش روی شیشه و محافظت بهینه از پمپ و نازل شیشه‌شوی فراهم گردد.

این سیال با ترکیبی از آب، مواد شوینده، ضدیخ و الکل ساخته می‌شود تا علاوه بر تمیزکردن، از یخ‌زدگی سیستم شیشه­‌شوی در سرما جلوگیری کند.

آب رادیاتور

آب رادیاتور در اصل نقش انتقال‌دهنده حرارت در سامانه خنک‌کننده خودرو را ایفا می‌کند. برخلاف برداشت عموم، استفاده از آب معمولی شهر به دلیل وجود نمک‌ها، املاح معدنی، یون‌های فعال و ناخالصی‌هایی چون کلر و کلسیم، برای رادیاتور اتومبیل توصیه نمی‌شود. این مواد می‌توانند زمینه‌ساز رسوب‌گذاری در لوله‌ها، خوردگی فلزات (بویژه آلومینیوم و برنج رادیاتور)، کاهش سرعت انتقال حرارت و در نهایت اختلال در سیکل خنک‌کاری موتور شوند. در صنعت خودرو، آب مقطر به عنوان آب پایه رادیاتور به کار می‌رود که فاقد هرگونه یون‌ آهک، مواد معدنی و ناخالصی است.

آب باتری

آب مورد استفاده در باتری‌های اسیدی خودرو نیز اهمیت فنی بسیاری دارد. باتری‌های سرب-اسیدی نیازمند آب مقطر کاملاً خالص هستند. وجود یون‌های فلزی و غیر فلزی در آب شهر یا آب آشامیدنی باعث ایجاد رسوبات سولفاته بر روی صفحات و افزایش مقاومت داخلی باتری می‌شود که نتیجه آن کاهش ظرفیت ذخیره و افزایش خطر از کارافتادگی زودهنگام است. تنها آب مقطر بدون هرگونه ناخالصی، می‌تواند شرایط الکترولیتی مطلوب را در باتری ایجاد و پتانسیل الکتروشیمیایی صحیح را تضمین نماید.

مایعات وسیله نقلیه تخصصی دیگر

• روغن کمپرسور کولر: مخصوص سامانه تهویه مطبوع و دارای ویسکوزیته و روانکاری بالا.
• مایع آدبلو (AdBlue/DEF): در کامیون‌های دیزلی مجهز به سامانه SCR جهت کاهش آلایندگی نیتروژن اکسید در اگزوز.
• روغن اکسل، روغن زنجیر: بسته به نوع سیستم‌های کمکی و تجهیزات اضافه هر خودرو.

ویژگی‌های مایعات وسیله نقلیه

فرمولاسیون تطبیقی و مهندسی‌شده

هر مایع، متناسب با شرایط عملیاتی آن سیستم، فشار و دما، نوع آلیاژها و عمر مورد انتظار، با پایه‌های مختلف (معدنی، سینتتیک، نیمه‌سینتتیک) و طیف وسیعی از افزودنی‌ها، ساخته می‌شود.

پایداری شیمیایی و مقاوت در برابر تجزیه

مایعات وسیله نقلیه؛ باید پایداری بالایی در برابر اکسیداسیون و تخریب شیمیایی، تغییر رنگ، غلیظ یا رقیق شدن و لجن شدن نشان دهند. این موضوع به خصوص برای مایعاتی چون روغن ترمز، کولانت و ATF اهمیت مضاعف دارد.

نقطه انجماد و جوش مناسب

هر سیالی باید در گستره دمایی عملیاتی خودرو خاصیت خود را حفظ کند؛ ضدیخ‌ها و روغن‌های صنعتی مثال خوبی از این ویژگی اند.

خاصیت ضدسایش، ضدخوردگی و پاک‌کنندگی

افزودنی‌های خاص باید از سایش فلزات، زنگ‌زدگی، ایجاد رسوبات و خوردگی قطعات جلوگیری کنند و ذرات معلق، کربن، لجن و اسیدها را به طور پیوسته پاک‌سازی و معلق نگه دارند.

سازگاری با اجزای پلیمری و لاستیکی

مایعات وسیله نقلیه نباید باعث تورم، ترک خوردگی یا از بین رفتن آب‌بندها، واشرها و قطعات پلیمری در تماس با خود شوند؛ این موضوع به ویژه در روغن ترمز، هیدرولیک و کولانت اهمیت دارد.

مایعات وسیله نقلیه طیفی از سیالات تخصصی با نقش‌های حیاتی‌اند که بقای فنی و عملکردی هر وسیله نقلیه به کیفیت، نوع و شرایط نگهداری آن‌ها بستگی دارد.