ورود / ثبت ‌نام

بر اساس گزارشات مجموعه شهر روغن، صنعت روانکار ایران با حجم بازار ۷۰۰ میلیون لیتری و گردش مالی سالانه ۱۵۷ هزار میلیارد تومان، از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور ایران به شمار می‌آید. این صنعت که ظرفیت اشتغال‌زایی قابل توجهی دارد، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده که بقای واحدهای تولیدی بخش خصوصی را با تهدید جدی مواجه کرده است.

ساختار تولید و توزیع بازار روانکار

بر اساس آمارهای منتشر شده، از مجموع ۷۰۰ میلیون لیتر روغن مورد نیاز سالانه کشور، حدود ۵۸۰ میلیون لیتر آن توسط پالایشگاه‌های دولتی تولید می‌شود و تنها ۱۲۰ میلیون لیتر سهم بخش خصوصی است. این آمار نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد تولید در انحصار بخش دولتی قرار دارد. چهار پالایشگاه اصلی شامل سپاهان، تهران، ایرانول و پارس نقش کلیدی در تأمین روغن کشور ایفا می‌کنند.

واردات روغن به کشور نیز بسیار محدود است و در سال جاری شرایط نامناسب‌تری نسبت به سال گذشته داشته است. ثبت سفارش‌های وارداتی در سال جاری متوقف شده که این موضوع دقت آمارهای مربوطه را کاهش داده است. در حال حاضر، سه برند معتبر(آیسین، مانول و زیک) برای خودروهای وارداتی بیشترین مسئولیت واردات روانکارها را به عهده دارند و هیچ روغن وارداتی برای خودروهای سنگین در بازار وجود ندارد.

صادرات؛ نقطه روشن صنعت روانکار

در مقابل محدودیت‌های وارداتی، برخی شرکت‌های فعال در این حوزه توانسته‌اند در زمینه صادرات فعالیت مؤثری داشته باشند. تاکنون صادرات روغن‌های ایرانی به ۳۳ کشور جهان ثبت شده است که عمده این صادرات به کشورهای همسایه انجام می‌شود. این موفقیت نشان‌دهنده توان بالقوه صنعت روانکار ایران در عرصه بین‌المللی است.

بحران بخش خصوصی و انحصار دولتی

یکی از جدی‌ترین چالش‌های پیش روی صنعت روانکار، وضعیت نابسامان بخش خصوصی است. پالایشگاه‌های دولتی به اندازه نیاز خود مواد اولیه در اختیار دارند، اما حاضر به فروش آن به بخش خصوصی نیستند. این انحصار منجر به آن شده که بسیاری از تولیدکنندگان خصوصی در سال ۱۴۰۴ مجبور به تعطیلی فعالیت‌های خود شوند. هزینه‌های ثابت بالا و کمبود مواد اولیه از مهم‌ترین عوامل زیان‌دهی این واحدها محسوب می‌شوند.

وضعیت به گونه‌ای است که واحدهای خصوصی در حال حاضر با زیان سنگین روبه‌رو هستند، در حالی که رقابت نابرابر با بخش دولتی امکان بقا را از آن‌ها سلب کرده است.

قیمت‌گذاری دستوری و تبعات آن

یکی دیگر از مشکلات اساسی صنعت روانکار، قیمت‌گذاری دستوری و پایین بودن نرخ روغن در کشور است. به دلیل یارانه‌های پرداختی به پالایشگاه‌ها، روغن در ایران با قیمتی بسیار پایین‌تر از نرخ جهانی عرضه می‌شود. این وضعیت در حالی است که حاشیه سود اصلی به واسطه‌ها می‌رسد و تولیدکنندگان بخش خصوصی با زیان مواجه می‌شوند.

به عنوان مثال، روغنی که از پالایشگاه با قیمت ۴۰۰ هزار تومان خارج می‌شود، در نهایت با قیمت ۸۰۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این اختلاف قیمت دو برابری نشان می‌دهد که واسطه‌ها بیشترین سود را از این زنجیره می‌برند، در حالی که تولیدکنندگان اصلی با چالش‌های متعدد دست و پنجه نرم می‌کنند.

کیفیت محصولات ایرانی در مقایسه با نمونه‌های خارجی

در صورت تأمین مواد اولیه مناسب و وجود انگیزه لازم برای تولیدکنندگان، برخی از محصولات ایرانی از کیفیت بالاتری نسبت به نمونه‌های ترکیه و امارات برخوردارند. مشکل اصلی در ایران کمبود مواد اولیه است، در حالی که در امارات با وجود دسترسی به مواد اولیه و نبود تحریم، کیفیت پایین محصولات به دلیل تقلب گسترده در تولید است.

در امارات به گونه‌ای تقلب رایج شده که هر برندی را می‌توان در آنجا یافت. بخشی از روغن‌های وارداتی به ایران نیز در امارات تولید شده و از اصالت لازم برخوردار نیستند. این موضوع اهمیت حمایت از تولیدکنندگان داخلی را دوچندان می‌کند.

ظرفیت اشتغال‌زایی و خطر بیکاری گسترده

صنعت روانکار توانایی اشتغال‌زایی بسیار قابل توجهی دارد. به عنوان مثال، یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه در یک شهرستان کوچک توانسته ۳۰۰ نفر را به کار گیرد. با این حال، در صورت عدم تأمین مواد اولیه، این ۳۰۰ نفر با خطر بیکاری روبه‌رو خواهند شد. این موضوع تنها نمونه‌ای از تهدیدهایی است که کل صنعت با آن مواجه هستند.

خودتحریمی در زمینه ثبت سفارش مواد اولیه نیز به زیان‌دهی واحدها دامن زده است. در شرایطی که این صنعت با گردش مالی ۱۵۷ هزار میلیارد تومانی می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کند، سیاست‌های نادرست و محدودیت‌های ساختاری، آینده آن را تیره و تار ساخته است.

ضرورت بازنگری در سیاست‌های صنعت روانکار

کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه وضعیت کنونی می‌تواند منجر به تعطیلی گسترده واحدهای خصوصی، بیکاری هزاران نفر و نابودی یکی از صنایع کلیدی کشور شود. برای نجات این صنعت، ضروری است که سیاست‌گذاران به موارد زیر توجه ویژه داشته باشند:

اولاً، باید انحصار پالایشگاه‌های دولتی در تأمین مواد اولیه شکسته شود و بخش خصوصی نیز به طور منصفانه به مواد اولیه دسترسی داشته باشد. ثانیاً، قیمت‌گذاری دستوری باید به گونه‌ای تعدیل شود که هم مصرف‌کنندگان بتوانند با قیمت مناسب به روغن دسترسی داشته باشند و هم تولیدکنندگان بخش خصوصی از زیان نجات یابند. ثالثاً، محدودیت‌های وارداتی باید به صورت اصولی و منطقی اعمال شود تا در عین حمایت از تولید داخلی، بازار با کمبود مواجه نشود.

صنعت روانکار ایران با توجه به ظرفیت‌های بالقوه و توان صادراتی که از خود نشان داده، می‌تواند به یکی از صنایع پیشرو در منطقه تبدیل شود. اما تحقق این هدف مستلزم اصلاح ساختارهای موجود، رفع انحصار، تأمین مواد اولیه و ایجاد رقابت سالم در بازار است. در غیر این صورت، شاهد نابودی یکی از صنایع مهم کشور و بیکاری هزاران نفر خواهیم بود.

شهر روغن، مرجع اطلاع رسانی صعنت روانکار ایران.

• آدرس : تهران ، مارلیک، خیابان کسری، مجموعه شهر روغن

• تلفن: 02165100010

• ایمیل: shahreroghan@gmail.com